Αρχικός Τίτλος: Poltergeist- Το Ψυχολογικό Αίνιγμα των Θορυβοποιών � νευμάτων
Στον κόσμο της παραψυχολογίας, υπάρχει μια βασική διάκριση ανάμεσα στο φαινόμενο των φαντασμάτων και των πνευμάτων. Η διαφορά βρίσκεται στην δυνατότητα οπτικής αντιλήψης του φαινομένου.
Έτσι, τα μεν φαντάσματα μπορούν να γίνουν ορατά από τον παρατηρητή, ενώ αντίθετα τα πνεύματα γίνονται αντιληπτά μόνο μέσου ενός διαμέσου (medium) ή μέσα από ήχους και μετακινήσεις αντικειμένων.
Ένα λοιπόν από τα συνηθέστερα φαινόμενα είναι και αυτό των poltergeist, φαινόμενο που ο ιδρυτής της Εταιρίας Ψυχικών Ερευνών του Λονδίνου, Frederic W. H. Myers, παρατήρησε πως αποτελεί ξεχωριστό από τις υπόλοιπες περιπτώσεις στοιχειωμάτων.
Ο όρος poltergeist προέρχεται από τις λέξεις poltern που σημαίνει χτυπώ και geist που σημαίνει πνεύμα. Με αυτό τον όρο περιγράφονται όλα εκείνα τα περιστατικά όπου μια αόρατη μορφή προκαλεί αναταραχή σε ένα χώρο μέσα από ήχους (όπως ξύσιμο τοίχων, μετακινήσεις αόρατων επίπλων κα.), μετακινήσεις αντικειμένων αλλά και με επιθέσεις σε ανθρώπους ή ζώα.
Κρίνοντας από τον ίδιο τον όρο που δόθηκε στον υπόλοιπο Ευρωπαϊκό χώρο, η στάση των ανθρώπων ήταν μάλλον εχθρική αφού νοούνται τα πνεύματα αυτά ως κακόβουλα και επικίνδυνα για την ανθρώπινη σωματική υγεία.
Αντίθετα με την αντίληψη αυτή μοιάζει να είναι ο συνηθέστερος όρος που έχει επικρατήσει στην Ελλάδα (θορυβοποιό πνεύμα) που σαφώς περιορίζετε στην αόρατη πηγή ήχων και στις μετακινήσεις αντικειμένων που σπάνια όμως έρχονται σε άμεση επαφή με τον ίδιο τον παρατηρητή.
Μπορούμε συνεπώς να εντοπίσουμε στο σημείο αυτό μια σημαντική διαφορά μέσα από την ανόμοια χρήση όρων; Μια λαογραφική μελέτη στην Ελληνική παράδοση ίσως θα μπορούσε να ρίξει περισσότερο φως…
Όπως και να έχει πάντως, το φαινόμενο poltergeist σίγουρα δεν αποτελεί ένα σύγχρονο παραδοξολογικό φαινόμενο, αφού σχετικές ιστορίες έχουν καταγραφεί από την αρχαιότητα ακόμη, αν και η πλειονότητα των αναφορών ξεκινά τον 16ο αιώνα.
Έρευνα των παραψυχολόγων Gauld και Cornell (στα τέλη του 1970) έδειξε πως 9% των περιπτώσεων που αναφέρθηκαν τον 18ο αιώνα, αποδίδονταν σε παρουσία δαιμόνων, 7% σε μάγισσες και μόνο 2% σε πνεύματα νεκρών. Η ίδια έρευνα (μια συστηματική ανάλυση 1.800 νεώτερων περιπτώσεων ανά τον κόσμο) έδειξε και την παρουσία κάποιων βασικών χαρακτηριστικών: 64% των περιπτώσεων poltergeist αφορά μετακινήσεις μικρών αντικειμένων, 58% των περιπτώσεων είχαν έντονη δραστηριότητα στις νυχτερινές ώρες, 48% ακούγονταν χτύποι στο χώρο, 36% αφορούσε την μετακίνηση μεγάλων αντικειμένων, 24% των περιπτώσεων διαρκούσε πάνω από ένα έτος και 12% ανοιγόκλειναν πόρτες και παράθυρα.
� έρα από τις παρατηρήσεις αυτές, αξίζει να συμπληρώσουμε πως έχουν καταγραφεί ακόμη και βροχές από πέτρες, ουρλιαχτά, αηδιαστικές μυρωδιές, παρενοχλήσεις σε τηλεφωνικές ή άλλες ηλεκτρικές συσκευές και φώτα, και πιο σπάνια εμφανίσεις οπτασιών ή ακόμη και επίθεση (βίαιη ή σεξουαλική) απέναντι σε ανθρώπους και ζώα.
Έτσι, τα μεν φαντάσματα μπορούν να γίνουν ορατά από τον παρατηρητή, ενώ αντίθετα τα πνεύματα γίνονται αντιληπτά μόνο μέσου ενός διαμέσου (medium) ή μέσα από ήχους και μετακινήσεις αντικειμένων.
Ένα λοιπόν από τα συνηθέστερα φαινόμενα είναι και αυτό των poltergeist, φαινόμενο που ο ιδρυτής της Εταιρίας Ψυχικών Ερευνών του Λονδίνου, Frederic W. H. Myers, παρατήρησε πως αποτελεί ξεχωριστό από τις υπόλοιπες περιπτώσεις στοιχειωμάτων.
Ο όρος poltergeist προέρχεται από τις λέξεις poltern που σημαίνει χτυπώ και geist που σημαίνει πνεύμα. Με αυτό τον όρο περιγράφονται όλα εκείνα τα περιστατικά όπου μια αόρατη μορφή προκαλεί αναταραχή σε ένα χώρο μέσα από ήχους (όπως ξύσιμο τοίχων, μετακινήσεις αόρατων επίπλων κα.), μετακινήσεις αντικειμένων αλλά και με επιθέσεις σε ανθρώπους ή ζώα.
Κρίνοντας από τον ίδιο τον όρο που δόθηκε στον υπόλοιπο Ευρωπαϊκό χώρο, η στάση των ανθρώπων ήταν μάλλον εχθρική αφού νοούνται τα πνεύματα αυτά ως κακόβουλα και επικίνδυνα για την ανθρώπινη σωματική υγεία.
Αντίθετα με την αντίληψη αυτή μοιάζει να είναι ο συνηθέστερος όρος που έχει επικρατήσει στην Ελλάδα (θορυβοποιό πνεύμα) που σαφώς περιορίζετε στην αόρατη πηγή ήχων και στις μετακινήσεις αντικειμένων που σπάνια όμως έρχονται σε άμεση επαφή με τον ίδιο τον παρατηρητή.
Μπορούμε συνεπώς να εντοπίσουμε στο σημείο αυτό μια σημαντική διαφορά μέσα από την ανόμοια χρήση όρων; Μια λαογραφική μελέτη στην Ελληνική παράδοση ίσως θα μπορούσε να ρίξει περισσότερο φως…
Όπως και να έχει πάντως, το φαινόμενο poltergeist σίγουρα δεν αποτελεί ένα σύγχρονο παραδοξολογικό φαινόμενο, αφού σχετικές ιστορίες έχουν καταγραφεί από την αρχαιότητα ακόμη, αν και η πλειονότητα των αναφορών ξεκινά τον 16ο αιώνα.
Έρευνα των παραψυχολόγων Gauld και Cornell (στα τέλη του 1970) έδειξε πως 9% των περιπτώσεων που αναφέρθηκαν τον 18ο αιώνα, αποδίδονταν σε παρουσία δαιμόνων, 7% σε μάγισσες και μόνο 2% σε πνεύματα νεκρών. Η ίδια έρευνα (μια συστηματική ανάλυση 1.800 νεώτερων περιπτώσεων ανά τον κόσμο) έδειξε και την παρουσία κάποιων βασικών χαρακτηριστικών: 64% των περιπτώσεων poltergeist αφορά μετακινήσεις μικρών αντικειμένων, 58% των περιπτώσεων είχαν έντονη δραστηριότητα στις νυχτερινές ώρες, 48% ακούγονταν χτύποι στο χώρο, 36% αφορούσε την μετακίνηση μεγάλων αντικειμένων, 24% των περιπτώσεων διαρκούσε πάνω από ένα έτος και 12% ανοιγόκλειναν πόρτες και παράθυρα.
� έρα από τις παρατηρήσεις αυτές, αξίζει να συμπληρώσουμε πως έχουν καταγραφεί ακόμη και βροχές από πέτρες, ουρλιαχτά, αηδιαστικές μυρωδιές, παρενοχλήσεις σε τηλεφωνικές ή άλλες ηλεκτρικές συσκευές και φώτα, και πιο σπάνια εμφανίσεις οπτασιών ή ακόμη και επίθεση (βίαιη ή σεξουαλική) απέναντι σε ανθρώπους και ζώα.
Poltergeist: Μια Ψυχολογική � ροσέγγιση
Αν και το φαινόμενο των poltergeist παρατηρείτε πολύ συχνά, δεν μοιάζει να έχει πάντα μια παραφυσική πηγή. Ήδη στις αρχές του 20ου αιώνα, διατυπώθηκε η θεωρία του μικρού άτακτου κοριτσιού από τον παραψυχολόγο � όντμορ, ο οποίος θεωρούσε πως το φαινόμενο συχνά έβρισκε την εξήγηση του στις φάρσες και στα έξυπνα τεχνάσματα παιδιών με ευέξαπτη φαντασία (θυμηθείτε την γνωστή απάτη των μικρών αδελφών Wright το 1917 με τις φωτογραφίες νεραϊδών).
Το να θεωρήσουμε όμως το ευρύτερο φαινόμενο απλά ως προϊόν απάτης, σίγουρα δεν μπορεί να εξηγήσει όλα τα περιστατικά!
Σύμφωνα λοιπόν με τον ψυχολόγο Γκόλντ, από τις 500 περιπτώσεις poltergeist που ερεύνησε ο ίδιος, το 8% θεωρήθηκαν ως απάτη ενώ μονάχα το 1% αποδόθηκε σε φυσικά αίτια. Εξαίροντας λοιπόν τις ερμηνείες ορισμένων παραψυχολόγων και πνευματιστών σχετικά με την εκδηλωτική δύναμη των πνευμάτων, οι περισσότεροι ερευνητές έχουν επικεντρωθεί πλέον στην ψυχολογική ερμηνεία του φαινομένου.
Ήταν το 1930 όταν ο ψυχολόγος Fodor πρότεινε την συσχέτιση των poltergeist με την ανθρώπινη προσωπικότητα, θεωρώντας ότι ένα άτομο γίνεται προσωρινά ικανό να εκδηλώσει φαινόμενα ψυχοκίνησης δίχως το ίδιο να έχει συνειδητή επίγνωση ή έλεγχο πάνω τους. Το άταχτο πνεύμα που εκδηλώνεται, ερμηνεύετε ως ένα «δέμα προβαλλόμενων καταστολών».
Ο Fodor παρατήρησε πως κάποιος απόκρυφος φόβος, σεξουαλικές απογοητεύσεις ή ενοχή που βρίσκεται στο προσωπικό ασυνείδητο του ατόμου μπορεί να παράγει έντονες εξωτερικεύσεις ακόμη και με την μορφή ψυχοκίνησης.
Η εγκυρότητα της θεωρίας επιβεβαιώθηκε όταν ο ίδιος είχε ασχοληθεί το 1938 με ένα περιστατικό, γνωστό ως Thorton Heath poltergeist κατά το οποίο μια γυναίκα, εκδήλωνε τις απωθήσεις τις μέσα από βιαία ξεσπάσματα τύπου poltergeist με την μορφή επίθεσης ενός βρικόλακα!
Σε μια αντίστοιχη μελέτη που διεξήγαγα προσωπικά στα μισά της δεκαετίας 1990, το «πνεύμα» (ή καλύτερα ο σκιώδεις δαίμονας) ελαχιστοποίησε τις δραστηριότητες του, μονάχα όταν ο έφηβος που είχε στοιχειωθεί, εκδήλωσε ελεύθερα το φυσικό του ταλέντο για την ζωγραφική που πιο πριν είχε καταπιεστεί από το περιβάλλον του σημαντικά.
Η ελεύθερη εκδήλωση των ενορμίσεων του συγκεκριμένου ατόμου, διαμέσου της τέχνης μοιάζει να σταμάτησε κάθε ψυχοκινητική εκδήλωση. Μονάχα μετά από χρόνια τα φαινόμενα επανήλθαν, και αυτό, όποτε το άτομο βρισκόταν και πάλι υπό κατάσταση άγχους την οποία και αρνούνταν να παραδεχτεί!
Ο ρόλος του ανθρώπινου παράγοντα σημειώθηκε και από την μελέτη του Roll (μέλος του Ιδρύματος Ψυχικών Ερευνών της βόρειας Καρολίνας), ο οποίος, τριάντα χρόνια μετά τον Fodor, μελετώντας 116 περιπτώσεις παρατήρησε την παρουσία συγκεκριμένων μοτίβων από το φαινόμενο που ο ίδιος αποκαλεί «αυτογενή περιοδική επανάληψη ψυχοκινητικών φαινομένων».
Αθέλητη λοιπόν έκφραση θυμού δια μέσου ψυχοκινητικών εκδηλώσεων που συνήθως διαρκούσαν από μερικές ώρες έως και μήνες, ήταν ένα σύνηθες παρατηρούμενο φαινόμενο που συνόδευε παιδιά ή εφήβους που δεν μπορούσαν διαφορετικά να εκδηλωθούν ελεύθερα.
Ως μια πράξη «μεγάφωνο» θεωρήθηκαν επίσης τα poltergeist και από τον ψυχίατρο Έρενβαλτ ο οποίος τα ερμηνεύει ως μια κάποια μορφή υποκατάστασης για το άτομο που συχνά είναι καταπιεσμένο από το περιβάλλον του.
Συμπληρώνει μάλιστα πως οι εκδηλώσεις poltergeist πρέπει να εκτιμηθούν σαν ασυνείδητες τακτικές που αποβλέπουν να καλυτερέψουν μια ανθρώπινη κατάσταση ή ακόμη σαν προσπάθειες αυτοθεραπείας.
� ιθανή ίσως επιβεβαίωση να δίνεται και από την έρευνα του Γκόλντ όπου μόνο το 24% των 500 περιπτώσεων που είχε μελετήσει, κράτησαν πάνω από ένα χρόνο. Το ξαφνικό ξεκίνημα και σταμάτημα των δραστηριοτήτων αυτών δίνει την υπόνοια πως τα φαινόμενα, όπως και τα συμπτώματα του πυρετού, δεν αντιπροσωπεύουν την ασθένεια την ίδια, αλλά την θεραπεία της.
Μπροστά όμως σε αυτή την προσπάθεια ψυχολογοποίησης του παραδόξου, πολλά είναι τα ερωτήματα των ερευνητών: � οια μπορεί να είναι αυτά τα χαρακτηριστικά των ατόμων που εκδηλώνουν poltergeist; Με βάση ποιους μηχανισμούς μπορεί να εκδηλωθούν; Είναι δυνατόν να υπάρχει ψυχοκινητική ικανότητα στον άνθρωπο; Και εν τέλει, μπορούν όλα τα φαινόμενα poltergeist να ερμηνευθούν με αυτό τον τρόπο;
Αν και το φαινόμενο των poltergeist παρατηρείτε πολύ συχνά, δεν μοιάζει να έχει πάντα μια παραφυσική πηγή. Ήδη στις αρχές του 20ου αιώνα, διατυπώθηκε η θεωρία του μικρού άτακτου κοριτσιού από τον παραψυχολόγο � όντμορ, ο οποίος θεωρούσε πως το φαινόμενο συχνά έβρισκε την εξήγηση του στις φάρσες και στα έξυπνα τεχνάσματα παιδιών με ευέξαπτη φαντασία (θυμηθείτε την γνωστή απάτη των μικρών αδελφών Wright το 1917 με τις φωτογραφίες νεραϊδών).
Το να θεωρήσουμε όμως το ευρύτερο φαινόμενο απλά ως προϊόν απάτης, σίγουρα δεν μπορεί να εξηγήσει όλα τα περιστατικά!
Σύμφωνα λοιπόν με τον ψυχολόγο Γκόλντ, από τις 500 περιπτώσεις poltergeist που ερεύνησε ο ίδιος, το 8% θεωρήθηκαν ως απάτη ενώ μονάχα το 1% αποδόθηκε σε φυσικά αίτια. Εξαίροντας λοιπόν τις ερμηνείες ορισμένων παραψυχολόγων και πνευματιστών σχετικά με την εκδηλωτική δύναμη των πνευμάτων, οι περισσότεροι ερευνητές έχουν επικεντρωθεί πλέον στην ψυχολογική ερμηνεία του φαινομένου.
Ήταν το 1930 όταν ο ψυχολόγος Fodor πρότεινε την συσχέτιση των poltergeist με την ανθρώπινη προσωπικότητα, θεωρώντας ότι ένα άτομο γίνεται προσωρινά ικανό να εκδηλώσει φαινόμενα ψυχοκίνησης δίχως το ίδιο να έχει συνειδητή επίγνωση ή έλεγχο πάνω τους. Το άταχτο πνεύμα που εκδηλώνεται, ερμηνεύετε ως ένα «δέμα προβαλλόμενων καταστολών».
Ο Fodor παρατήρησε πως κάποιος απόκρυφος φόβος, σεξουαλικές απογοητεύσεις ή ενοχή που βρίσκεται στο προσωπικό ασυνείδητο του ατόμου μπορεί να παράγει έντονες εξωτερικεύσεις ακόμη και με την μορφή ψυχοκίνησης.
Η εγκυρότητα της θεωρίας επιβεβαιώθηκε όταν ο ίδιος είχε ασχοληθεί το 1938 με ένα περιστατικό, γνωστό ως Thorton Heath poltergeist κατά το οποίο μια γυναίκα, εκδήλωνε τις απωθήσεις τις μέσα από βιαία ξεσπάσματα τύπου poltergeist με την μορφή επίθεσης ενός βρικόλακα!
Σε μια αντίστοιχη μελέτη που διεξήγαγα προσωπικά στα μισά της δεκαετίας 1990, το «πνεύμα» (ή καλύτερα ο σκιώδεις δαίμονας) ελαχιστοποίησε τις δραστηριότητες του, μονάχα όταν ο έφηβος που είχε στοιχειωθεί, εκδήλωσε ελεύθερα το φυσικό του ταλέντο για την ζωγραφική που πιο πριν είχε καταπιεστεί από το περιβάλλον του σημαντικά.
Η ελεύθερη εκδήλωση των ενορμίσεων του συγκεκριμένου ατόμου, διαμέσου της τέχνης μοιάζει να σταμάτησε κάθε ψυχοκινητική εκδήλωση. Μονάχα μετά από χρόνια τα φαινόμενα επανήλθαν, και αυτό, όποτε το άτομο βρισκόταν και πάλι υπό κατάσταση άγχους την οποία και αρνούνταν να παραδεχτεί!
Ο ρόλος του ανθρώπινου παράγοντα σημειώθηκε και από την μελέτη του Roll (μέλος του Ιδρύματος Ψυχικών Ερευνών της βόρειας Καρολίνας), ο οποίος, τριάντα χρόνια μετά τον Fodor, μελετώντας 116 περιπτώσεις παρατήρησε την παρουσία συγκεκριμένων μοτίβων από το φαινόμενο που ο ίδιος αποκαλεί «αυτογενή περιοδική επανάληψη ψυχοκινητικών φαινομένων».
Αθέλητη λοιπόν έκφραση θυμού δια μέσου ψυχοκινητικών εκδηλώσεων που συνήθως διαρκούσαν από μερικές ώρες έως και μήνες, ήταν ένα σύνηθες παρατηρούμενο φαινόμενο που συνόδευε παιδιά ή εφήβους που δεν μπορούσαν διαφορετικά να εκδηλωθούν ελεύθερα.
Ως μια πράξη «μεγάφωνο» θεωρήθηκαν επίσης τα poltergeist και από τον ψυχίατρο Έρενβαλτ ο οποίος τα ερμηνεύει ως μια κάποια μορφή υποκατάστασης για το άτομο που συχνά είναι καταπιεσμένο από το περιβάλλον του.
Συμπληρώνει μάλιστα πως οι εκδηλώσεις poltergeist πρέπει να εκτιμηθούν σαν ασυνείδητες τακτικές που αποβλέπουν να καλυτερέψουν μια ανθρώπινη κατάσταση ή ακόμη σαν προσπάθειες αυτοθεραπείας.
� ιθανή ίσως επιβεβαίωση να δίνεται και από την έρευνα του Γκόλντ όπου μόνο το 24% των 500 περιπτώσεων που είχε μελετήσει, κράτησαν πάνω από ένα χρόνο. Το ξαφνικό ξεκίνημα και σταμάτημα των δραστηριοτήτων αυτών δίνει την υπόνοια πως τα φαινόμενα, όπως και τα συμπτώματα του πυρετού, δεν αντιπροσωπεύουν την ασθένεια την ίδια, αλλά την θεραπεία της.
Μπροστά όμως σε αυτή την προσπάθεια ψυχολογοποίησης του παραδόξου, πολλά είναι τα ερωτήματα των ερευνητών: � οια μπορεί να είναι αυτά τα χαρακτηριστικά των ατόμων που εκδηλώνουν poltergeist; Με βάση ποιους μηχανισμούς μπορεί να εκδηλωθούν; Είναι δυνατόν να υπάρχει ψυχοκινητική ικανότητα στον άνθρωπο; Και εν τέλει, μπορούν όλα τα φαινόμενα poltergeist να ερμηνευθούν με αυτό τον τρόπο;
Ο Μηχανισμός της Ασυνείδητης Ψυχοκινητικής � ροβολής
Φαίνεται πως τα χαρακτηριστικά συμπεριφοράς είναι κοινά σε όλα τα άτομα γύρω στα οποία επικεντρώνεται το φαινόμενο poltergeist. Έτσι πιστεύεται πως άτομα με άλυτες συναισθηματικές εντάσεις είναι περισσότερο ικανά για την πρόκληση του φαινομένου. Συχνά στην προσωπικότητα των ατόμων αυτών υπάρχουν αγχωτικές αντιδράσεις, μετα-τραυματικές υστερίες, φοβίες, μανιακή συμπεριφορά, ιδεοληψίες, επιδράσεις αποσύνδεσης και σχιζοφρενική συμπτωματολογία.
Συχνά πάλι οι έφηβοι που προκαλούν φαινόμενα poltergeist έχουν μια γενικότερη αδυναμία στο να εκδηλώνουν το συναίσθημα της οργής και της απογοήτευσης τους. Η σχέση της επιθετικότητας με την ψυχοκίνηση (και φυσικά με το φαινόμενο που μελετάμε) αποδεικνύεται και πειραματικά αφού κατά την διάρκεια ψυχοκινητικών πειραμάτων, οι συμμετέχοντες παρουσιάζουν εγκεφαλικά κύματα ρυθμού Θ (4-7 c/sec), ρυθμούς που επίσης παρουσιάζουμε όταν είμαστε θυμωμένοι.
Ο ακριβής βέβαια τρόπος με τον οποίο γίνεται η εκδήλωση ψυχοκινητικότητας (ως έκφραση άλυτων ψυχικών συγκρούσεων) μοιάζει ακόμη άγνωστος. Είναι πιθανό όμως, η όλη διαδικασία να ακολουθεί την γνωστή έκφραση συμπτωμάτων όπως αυτή περιγράφεται στην ψυχαναλυτική σχολή.
Η διαμόρφωση ψυχονευρωτικών συμπτωμάτων λοιπόν, αποτελεί την έκφραση ψυχικών συγκρούσεων ανάμεσα στις δυνάμεις που τείνουν να γίνουν συνειδητές και στους μηχανισμούς που τείνουν να προστατεύσουν το Εγώ.
Έτσι, ποικίλες αναμνήσεις και συναισθήματα που εξαιτίας της απώθησης καταλήγουν στο χώρο του ασυνειδήτου, τείνουν να θέλουν να επιστρέψουν στο φως της συνείδησης. Ως εμπόδιο στην πορεία τους βρίσκονται οι μηχανισμοί άμυνας του Εγώ που τείνουν να τροποποιήσουν την μορφή των απωθημένων στοιχείων.
Η προσπάθεια των μηχανισμών αυτών έχουν βασικό σκοπό την προστασία του Εγώ διαμέσου την μετατροπή του αρχικού ασυνείδητου μηνύματος. Αν η μετατροπή αυτή δεν πραγματοποιηθεί σε βαθμό μεγάλο τότε το άτομο βιώνει άγχος, κυριαρχείτε από εφιάλτες ή εκδηλώνει ψυχοπαθολογικά συμπτώματα.
Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο λοιπόν, και στις περιπτώσεις poltergeist μπορούμε να αναγνωρίσουμε ένα πιθανό μηχανισμό εξωτερίκευσης μιας εσωτερικής σύγκρουσης ανάμεσα σε αυτό που θέλει το άτομο και σε αυτό που επιθυμεί το σύνολο.
Η ψυχοκινητικότητα αυτή μοιάζει σαν ένας τρόπος εξωτερίκευσης, εκδραμάτισης και προβολής κάποιων ασυνείδητων περιεχομένων, συγκρούσεων αλλά και προτύπων συμπεριφοράς που για ποικίλους λόγους δεν μπόρεσαν να αναπτυχθούν.
Ενδιαφέρον έχει επίσης να τονίσουμε την σχέση του συμπτώματος με την ψυχική ταλαιπωρία. Σε ψυχοπαθολογικές λοιπόν περιπτώσεις, το άτομο συχνά βιώνει τα συμπτώματα δυστονικά προς τον εαυτό του, του προκαλούν λοιπόν στεναχώρια, θλίψη και προβλήματα στην καθημερινή του ζωή. Αυτό οφείλεται στην τιμωριτική στάση του Υπέρ-Εγώ που έρχεται να καταδικάσει την εκδήλωση των ασυνείδητων στοιχείων.
Συμβαίνει κάτι ανάλογο στις περιπτώσεις poltergeist; Μπορούμε να δούμε τις ψυχοκινητικές εκδηλώσεις ως δυστονικές ή απλά ως ένα ακόμη μηχανισμό άμυνας του Εγώ με εκφραστικό ως προς το περιβάλλον χαρακτήρα; Αυτό είναι ένα σημαντικό ερώτημα που αξίζει να προβληματίσει τους ερευνητές.
Φαίνεται πως τα χαρακτηριστικά συμπεριφοράς είναι κοινά σε όλα τα άτομα γύρω στα οποία επικεντρώνεται το φαινόμενο poltergeist. Έτσι πιστεύεται πως άτομα με άλυτες συναισθηματικές εντάσεις είναι περισσότερο ικανά για την πρόκληση του φαινομένου. Συχνά στην προσωπικότητα των ατόμων αυτών υπάρχουν αγχωτικές αντιδράσεις, μετα-τραυματικές υστερίες, φοβίες, μανιακή συμπεριφορά, ιδεοληψίες, επιδράσεις αποσύνδεσης και σχιζοφρενική συμπτωματολογία.
Συχνά πάλι οι έφηβοι που προκαλούν φαινόμενα poltergeist έχουν μια γενικότερη αδυναμία στο να εκδηλώνουν το συναίσθημα της οργής και της απογοήτευσης τους. Η σχέση της επιθετικότητας με την ψυχοκίνηση (και φυσικά με το φαινόμενο που μελετάμε) αποδεικνύεται και πειραματικά αφού κατά την διάρκεια ψυχοκινητικών πειραμάτων, οι συμμετέχοντες παρουσιάζουν εγκεφαλικά κύματα ρυθμού Θ (4-7 c/sec), ρυθμούς που επίσης παρουσιάζουμε όταν είμαστε θυμωμένοι.
Ο ακριβής βέβαια τρόπος με τον οποίο γίνεται η εκδήλωση ψυχοκινητικότητας (ως έκφραση άλυτων ψυχικών συγκρούσεων) μοιάζει ακόμη άγνωστος. Είναι πιθανό όμως, η όλη διαδικασία να ακολουθεί την γνωστή έκφραση συμπτωμάτων όπως αυτή περιγράφεται στην ψυχαναλυτική σχολή.
Η διαμόρφωση ψυχονευρωτικών συμπτωμάτων λοιπόν, αποτελεί την έκφραση ψυχικών συγκρούσεων ανάμεσα στις δυνάμεις που τείνουν να γίνουν συνειδητές και στους μηχανισμούς που τείνουν να προστατεύσουν το Εγώ.
Έτσι, ποικίλες αναμνήσεις και συναισθήματα που εξαιτίας της απώθησης καταλήγουν στο χώρο του ασυνειδήτου, τείνουν να θέλουν να επιστρέψουν στο φως της συνείδησης. Ως εμπόδιο στην πορεία τους βρίσκονται οι μηχανισμοί άμυνας του Εγώ που τείνουν να τροποποιήσουν την μορφή των απωθημένων στοιχείων.
Η προσπάθεια των μηχανισμών αυτών έχουν βασικό σκοπό την προστασία του Εγώ διαμέσου την μετατροπή του αρχικού ασυνείδητου μηνύματος. Αν η μετατροπή αυτή δεν πραγματοποιηθεί σε βαθμό μεγάλο τότε το άτομο βιώνει άγχος, κυριαρχείτε από εφιάλτες ή εκδηλώνει ψυχοπαθολογικά συμπτώματα.
Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο λοιπόν, και στις περιπτώσεις poltergeist μπορούμε να αναγνωρίσουμε ένα πιθανό μηχανισμό εξωτερίκευσης μιας εσωτερικής σύγκρουσης ανάμεσα σε αυτό που θέλει το άτομο και σε αυτό που επιθυμεί το σύνολο.
Η ψυχοκινητικότητα αυτή μοιάζει σαν ένας τρόπος εξωτερίκευσης, εκδραμάτισης και προβολής κάποιων ασυνείδητων περιεχομένων, συγκρούσεων αλλά και προτύπων συμπεριφοράς που για ποικίλους λόγους δεν μπόρεσαν να αναπτυχθούν.
Ενδιαφέρον έχει επίσης να τονίσουμε την σχέση του συμπτώματος με την ψυχική ταλαιπωρία. Σε ψυχοπαθολογικές λοιπόν περιπτώσεις, το άτομο συχνά βιώνει τα συμπτώματα δυστονικά προς τον εαυτό του, του προκαλούν λοιπόν στεναχώρια, θλίψη και προβλήματα στην καθημερινή του ζωή. Αυτό οφείλεται στην τιμωριτική στάση του Υπέρ-Εγώ που έρχεται να καταδικάσει την εκδήλωση των ασυνείδητων στοιχείων.
Συμβαίνει κάτι ανάλογο στις περιπτώσεις poltergeist; Μπορούμε να δούμε τις ψυχοκινητικές εκδηλώσεις ως δυστονικές ή απλά ως ένα ακόμη μηχανισμό άμυνας του Εγώ με εκφραστικό ως προς το περιβάλλον χαρακτήρα; Αυτό είναι ένα σημαντικό ερώτημα που αξίζει να προβληματίσει τους ερευνητές.
Η Βεβαιότητα του Αινίγματος
Η ψυχολογική στάση απέναντι στο εν λόγο φαινόμενο έχει δεχθεί σημαντικές αμφισβητήσεις. Οι παραψυχολόγοι Gauld και Cornell, εναντιώνονται στην θεωρία του ψυχολογικού παράγοντα βασισμένοι στην κριτική που γίνεται συνεχώς στα ψυχολογικά τεστ (τα οποία και χρησιμοποιήθηκαν και στις μελέτες των ερευνητών/οπαδών της θεωρίας του ψυχολογικού παράγοντα).
Από την άλλη πλευρά, ο ψυχίατρος Stevenson προτείνει μια ενδιάμεση λύση υπενθυμίζοντας την αρχική πίστη σε επαφή με πνεύματα. � αρατηρεί μάλιστα πως σε περιπτώσεις ψυχολογικού παράγοντα, τα φαινόμενα είναι συνήθως βίαια και δρουν φαινομενικά δίχως σκοπό. Αντίθετα αυτά που πιθανόν να πηγάζουν από την λειτουργία ενός πνεύματος, έχουν συνήθως μια επικοινωνιακή ευφυή δομή καθώς και σκοπιμότητα στις μετακινήσεις αντικειμένων.
Ανεξάρτητα πάντως με την ερμηνεία που δίνεται από τον εκάστοτε ερευνητή, οι αποδείξεις της θεωρίας τους ψυχολογικού παράγοντα είναι πολύ ισχυροί για να διαγραφούν. Αν όμως, η παραψυχική δραστηριότητα που εκδηλώνει ένα άτομο δεν σχετίζεται με οποιαδήποτε από τις παραπάνω ψυχολογικές ερμηνείες, τότε μονάχα ‘και αυτό μετά από μεγάλη προσοχή’ μπορεί κάποιος να είναι βέβαιος πως μια εξωγενής οντότητα περιβάλει με την αόρατη δύναμη του την ζωή ενός ανθρώπου.
Αν το πνεύμα αυτό ή ο δαίμονας ‘αν προτιμάτε να τον αποκαλείτε έτσι’ παρουσιάζει βέβαια στοιχεία πως είναι μια ανεξάρτητη ύπαρξη από τον ψυχοσωματικό οργανισμό του ατόμου, τότε ίσως οι δαιμονισμένοι και οι άνθρωποι που βιώνουν τα poltergeist να έχουν δεχθεί το τρομακτικό άγγιγμα της άλλης πλευράς.
Μέχρι να βρεθούν όμως αυτές οι απόλυτα βέβαιες αποδείξεις, έχουμε κάθε δικαίωμα να παραμένουμε προβληματισμένοι σχετικά με την πηγή αυτού του τόσο αλλόκοτου φαινομένου αλλά και τόσο άλλων, όμοιων που σχετίζονται με τον αίνιγμα της ύπαρξης του αόρατου κόσμου και των κατοίκων του.
Η ψυχολογική στάση απέναντι στο εν λόγο φαινόμενο έχει δεχθεί σημαντικές αμφισβητήσεις. Οι παραψυχολόγοι Gauld και Cornell, εναντιώνονται στην θεωρία του ψυχολογικού παράγοντα βασισμένοι στην κριτική που γίνεται συνεχώς στα ψυχολογικά τεστ (τα οποία και χρησιμοποιήθηκαν και στις μελέτες των ερευνητών/οπαδών της θεωρίας του ψυχολογικού παράγοντα).
Από την άλλη πλευρά, ο ψυχίατρος Stevenson προτείνει μια ενδιάμεση λύση υπενθυμίζοντας την αρχική πίστη σε επαφή με πνεύματα. � αρατηρεί μάλιστα πως σε περιπτώσεις ψυχολογικού παράγοντα, τα φαινόμενα είναι συνήθως βίαια και δρουν φαινομενικά δίχως σκοπό. Αντίθετα αυτά που πιθανόν να πηγάζουν από την λειτουργία ενός πνεύματος, έχουν συνήθως μια επικοινωνιακή ευφυή δομή καθώς και σκοπιμότητα στις μετακινήσεις αντικειμένων.
Ανεξάρτητα πάντως με την ερμηνεία που δίνεται από τον εκάστοτε ερευνητή, οι αποδείξεις της θεωρίας τους ψυχολογικού παράγοντα είναι πολύ ισχυροί για να διαγραφούν. Αν όμως, η παραψυχική δραστηριότητα που εκδηλώνει ένα άτομο δεν σχετίζεται με οποιαδήποτε από τις παραπάνω ψυχολογικές ερμηνείες, τότε μονάχα ‘και αυτό μετά από μεγάλη προσοχή’ μπορεί κάποιος να είναι βέβαιος πως μια εξωγενής οντότητα περιβάλει με την αόρατη δύναμη του την ζωή ενός ανθρώπου.
Αν το πνεύμα αυτό ή ο δαίμονας ‘αν προτιμάτε να τον αποκαλείτε έτσι’ παρουσιάζει βέβαια στοιχεία πως είναι μια ανεξάρτητη ύπαρξη από τον ψυχοσωματικό οργανισμό του ατόμου, τότε ίσως οι δαιμονισμένοι και οι άνθρωποι που βιώνουν τα poltergeist να έχουν δεχθεί το τρομακτικό άγγιγμα της άλλης πλευράς.
Μέχρι να βρεθούν όμως αυτές οι απόλυτα βέβαιες αποδείξεις, έχουμε κάθε δικαίωμα να παραμένουμε προβληματισμένοι σχετικά με την πηγή αυτού του τόσο αλλόκοτου φαινομένου αλλά και τόσο άλλων, όμοιων που σχετίζονται με τον αίνιγμα της ύπαρξης του αόρατου κόσμου και των κατοίκων του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου